Những bằng chứng đó thường là phỏng đoán, giả thuyết, ước chừng hay quy kết và không thể đối chất được. Một tác giả tài ba sẽ không che giấu một đoạn xương nhỏ bằng một lớp thịt dầy, cũng không dùng lớp thịt quá mỏng khiến bộ xương lộ ra, mà sẽ đắp một lớp thịt vừa đủ và chắc chắn. Những bất đồng này rất khó nhận biết và gần như không thể mô tả chúng bằng lý lẽ.
Giai đoạn đầu tiên trong quá trình đọc phân tích đã được hoàn thành khi bạn áp dụng bốn quy tắc nêu ở cuối chương trước. Trí tuệ không ngừng phát triển dù ở độ tuổi cụ thể nào, mà chỉ ngừng khi bộ não tự nó mất đi sự sáng suốt. Rõ ràng là ai cũng phải sử dụng đến các kinh nghiệm của bản thân để cảm thụ, phê bình, hay lập đề cương cho một cuốn sách.
Lý trí là nguồn gốc sức mạnh giúp con người đưa ra ý kiến tán thành. Chúng tôi đã đặt câu hỏi này với 25 độc giả, và hơn nửa trả lời là Nguồn gốc của loài người. Giống các câu hỏi về sự tồn tại, chúng là những câu hỏi không khó đặt ra và không khó hiểu nhưng để trả lời chúng rõ ràng và hoàn hảo thì vô cùng khó.
Họ bối rối vì không thấy cuốn sách nhắc đến nền Cộng hoà La Mã - chế độ tồn tại trước thời kỳ trị vì của Antonines đến 150 năm. Tạo lập một loạt các nhận định trung tính cho tất cả cá tác giả bằng cách đặt ra một loạt câu hỏi có thể tìm thấy câu trả lời trong các cuốn sách, dù câu hỏi đó có được trả lời rõ ràng hay không. Một trong số đó là mong ước của độc giả muốn được đọc nhiều tài liệu khác nhau, với tốc độ khác nhau và phù hợp hơn.
Đây chính là lúc cần chú ý tới biện pháp tu từ. Bản chất của việc đọc tích cực: Bốn câu hỏi cơ bản độc giả phải hỏi Để chứng minh điều này, bạn cần chỉ ra được kiến thức mà tác giả còn thiếu và phải chứng minh được vì sao nó thích đáng, cũng như nó sẽ dẫn đến những thay đổi như thế nào trong các kết luận của tác giả.
Giả sử, bạn không hoàn toàn chắc chắn, nghĩa là trong ban hội thẩm vẫn còn có nghi ngờ. Một thuật ngữ không phải là một từ, ít nhất cũng không phải một từ đơn thuần không có tính chất gì đặc biệt. Khi nói tác giả cung cấp thông tin sai nghĩa là tác giả đã khẳng định một điều không đúng là có thật.
Bất cứ lúc nào, các quy tắc áp dụng cho việc đọc một tác phẩm văn học lớn nên để lại tác động hoặc hiệu quả nào đó ở người đọc như một trải nghiệm sâu sắc. Lý tưởng nhất là đọc một mạch không nghỉ, mặc dù điều này là khá khó khăn với những người bận rộn mà phải đọc một cuốn tiểu thuyết dài. Nghệ thuật sử dụng bách khoa toàn thư để trợ giúp cho việc đọc chính là nghệ thuật đưa ra các câu hỏi phù hợp về các dữ kiện.
Câu chuyện được Homer kể một cách chau chuốt với những tình tiết phiêu lưu kỳ thú trên đất liền và trên biển, với nhiều chương, hồi cùng sự phức tạp trong cốt truyện. Trong chương này, chúng tôi đã hơn một lần sử dụng cụm từ tài liệu khoa học xã hội thay cho sách khoa học xã hội. Mỗi ngày có vô số sách báo viết về các chủ đề như sắc tộc, tội phạm, thực thi pháp luật, nghèo đói, giáo dục, phúc lợi xã hội, chiến tranh và hoà bình… Phần lớn các tác phẩm này đều mượn tư tưởng và ngôn ngữ từ các ngành khoa học xã hội.
Nhưng ngay cả khi độc giả không bị thuyết phục thì ý định và nỗ lực của tác giả cũng cần được trân trọng. Một cuốn sách sẽ tốt hơn những cuốn sách khác nếu nó phản ánh nhiều thực tế hơn và mắc ít lỗi hơn. Các quy tắc ở giai đoạn này dựa trên những nguyên lý tu từ được hiểu theo nghĩa rộng nhất.
Đó là: Điều gì tiềm ẩn trong con người? Điều gì không được ban tặng cho con người? và Con người sống bằng gì? Sách tham khảo chỉ hữu ích khi bạn biết được loại câu hỏi nào mà chúng có thể trả lời và loại nào chúng không thể. Say này, người ta phát triển phương pháp này để giới thiệu với học sinh một câu đầy đủ tượng trưng cho một đơn vị ý nghĩ. Ví dụ: Để đảm bảo thống nhất với bạn thuật ngữ về việc đọc, chúng tôi thay thế từ đọc bằng cụm từ đọc để mở mang trí tuệ.