Có điều gì đắc chí được ai khen họ nói không kịp thở. Ngoài những nét tâm lý đại cương ai là người nam đều có, mỗi bạn trai có những khía cạnh tâm lý cá biệt: tất cả làm nên cátính của một người. Tôi muốn lấy ví dụ đó để làm sáng tỏ một góc cạnh của ái tình và nhục tình.
Bị thứ tinh thần đó mà bạn trai, dù muốn dù không, mang tật mâu thuẫn. Họ nghe thú vị tận đáy tâm hồn những điều mà tuổi thơ họ nghe lạnh lạt, những điều mà người lớn xung quanh họ không khai thác được nguồn ham mê bằng. Nhiều nam thanh gần lỡ thời chỉ vì kén chọn cỗ giàu để nếu không đi xe hoa kỳ, ở nhà năm bảy từng thì cũng ngồi ghe chài đi góp lúa ruộng.
Nếu quan sát cuộc sinh hoạt gia đình người ta thấy người cha chịu cực về đủ mặt như mẹ nhưng thỉnh thoảng tách ra khỏi sự náo nhiệt của cuộc sống gia đình để tìm yên ổn tâm thần. Hơn một lần, tôi nói, xét cho kỹ tình tâm giao tự bản chất là cao quí. Nhiều bạn trai lỗ mãng ăn nói bất hiếu với cha mẹ, tại vì các vị nầy bất kểtính tự trọng của họ.
Mà dư luận có do đâu? Cũng phần đông do quan sát ngoài hay do tưởng tượng, đồn đãi. Họ đọc xong rồi xé hay đốt ư! Không. Có khi chỉ còn lại cho người nam và người nữ những tội lỗi và kỷ niệm mà càng cao tuổi mỗi người khi nhớ lại càng âu sầu, hối tiếc.
Nằm trong huấn lệnh nầy một trách vụ cao cả được ủy thác cho bạn trai. Phải chịu lương trí của bạn gái thì nhiều, mà có lắm kẻ không nhận thức được quái tật nầy. Biết bao nhiêu nam sinh chưa sạch máu đầu là đã chủ trương không lặp gia đình.
Tương lai mà họ ao ước dệt toàn bằng mộng vàng. Giá họ bị ai chỉ trích hoặc oan hoặc ưng, ngưởi thấy họ tia ha đính chánh, khi đánh, khi đỡ, lúc giận, lúc vui, nói hằng loạt để tự vệ, để chỉ trích đối phương. Cha đổ mồ hôi chạy tiền mua thực phẩm để nuôi tôi.
Lắm lúc nhà giáo dục phải bực mình vì khi thấy mình thuyết trình những vấn đề hết sức tế nhị thì họ lại ngó cách lơ mơ. Tôi có thể sánh cách miễn cưỡng mà tạm đượctính của bạn trai là ký ninh vàng, còntính của bạn gái là ký ninh đường. Tật ích kỷ nầy có thể đi đến chỗ quá lố, tàn nhẫn.
Có một số bị hồ nnghi về đức thanh khiết. Ai đi con đường trí thức, ra đời đều cám ơn những nhà giáo khi xưa nghiêm khắc bắt mình học thuộc lòng nhiều đoạn văn hay, thơ hay, danh ngôn, công thức toán lý hóa, các niên hiệu, nhân danh, địa danh. Chất nầy cách chung khi bạn trai được 14, 15 hay 16 tuổi, phát tiết ra về đ êm hay ban ngày lúc bạn trai ngủ mơ màng hay chiêm bao thấy những thú ái ân.
Ngoài cửa lòng ta có Sa tăn đợi sẵn. Chúng ta sẽ bị những người xung quanh xa lánh, thù hại và nhất lá óc ấy, làm cho chúng ta nông nỗi, nghèo nàn đi dần dần. Bạn trai diễn tả các thứ ấy bằng ngôn phong, tác phong mà ngoài người ta thấy có vẻ lạnh nhạt, khô khan.
Điều khổ nhất cho họ là đã mất lòng tín cẩn ở rất nhiều người. Thì ra con thấy Tạo hóa đã dùng để tạo thành đứa con, nó là gạch nối để thể hiện tình yêu của hai tâm hồn nam nữ. Làm sao trong tập nhựt ký bạn trai được những dòng nầy: tâm thư gởi người em, bạn đời mà tôi yêu mến nhất trần gian vì quý phục.