Nhưng làm sao có thể thản nhiên, vui vẻ thì Khổng Tử không chỉ cho ta biết. Khi giáo sư William James dạy khoa triết lý ở Đại học đường Harvard, ông nói: "Phương thuốc thần diệu nhất để diệt ưu tư là lòng tín ngưỡng tôn giáo". Hồi mới bắt đầu dạy môn nói trước công chúng tại hội Thanh niên theo Thiên Chúa giáo ở Nữu Ước, ông thấy cần phải chỉ cho học sinh của ông - hầu hết là những người có địa vị quan trọng trong đủ các ngành hoạt động xã hội - cách thắng ưu tư và phiền muộn.
Đừng đương hành động mà ngừng để xem xét lại nữa. Một người học trò cũ của tôi, ông H. Muỗi bu lại làm cho ai cũng phải điên, thế mà không làm ông Charles Seifred bực bội chút nào hết.
Bà Stapleton lại nói với tôi rằng hai gia đình có thể sống sát vách nhau, trong những nhà y như nhau, cùng trong một xóm, cùng có một con số con, cùng lãnh một số lương mà quỹ chi tiêu của họ nhiều khi khác nhau rất xa. Chúng ta chẳng giống cây khổng lồ trong rừng đó ư? Chúng ta chẳng thường vinh quang thắng được những cảnh sấm sét, dông tố, trời long đất lở trong đời để rồi bị những nỗi lo lắng lặt vặt nó diệt đó ư? Những nỗi lo lắng lặt vặt ấy có khác chi những con sâu nhỏ kia mà ta có thể bóp bẹp giữa hai đầu ngón tay không? Dầu đến Tổng thống Hoa Kỳ cũng không thể bắt ông dậy để nghe điện thoại khi ông đã "nằm quay ra ngáy".
Mấy năm trước người ta bảo tôi trả lời câu hỏi này trên đài phát thanh: "Bài học quan trọng nhất bạn đã học được là bài học nào?". Nhưng thú thật cùng bạn, hai việc cốt yếu kia, tôi không làm việc nào. Mà cái rủi ấy chỉ là một phần mười ngàn.
Ông thú thật với tôi hồi đó ông chán nản đến nỗi muốn xin từ chức ngay, nếu ông không sợ xấu hổ với mẹ. Kẻ ngu nổi doá liền dễ bị chỉ trích một chút, nhưng người khôn sẵn sàng nghe những lời chỉ trích, trách cứ, để học thêm. Montagne, tác giả cuốn: "Bệnh đau bao tử do thần kinh" cũng nói đại khái như vậy.
Xét kỹ luật ấy, chúng ta sẽ thấy nhiều sự phát giác bất ngờ. "Mà tôi ưu phiền không phải là vô cớ. Bà đau tim thiệt không? Thiệt.
Tôi làm việc thêm đến hơn hai giờ mỗi ngày, vậy mà chẳng hề thấy mệt bao giờ cả". Khi Sullivan đã soạn xong điệu nhạc cho một tác phẩm mới thì tự chép lại gởi cho Gilbert; và khi Gilbert viết rồi lời ca cũng chép lại gởi cho Sullivan. Họ cũng mong gặp được người tri kỷ để kể lể tâm sự, nhưng có bao giờ bạn để họ kể lể tâm sự họ không? Có bao giờ bạn tỏ ra nhiệt tình và thành thật chú ý tới đời sống của họ không? Đó.
Tôi cũng dùng bản này để chú thích vài chỗ trong bản 2001. Bi kịch hồi tuổi thơ và tuổi xanh của tôi là cảnh nghèo. Trong tập ấy tôi ghi hết những việc dại khờ mà tôi đã phạm.
Thử hỏi ông có bí quyết gì? Mỗi sáng ông nằm trên giường mà làm việc cho đến 11 giờ, hoặc đọc các bản tường trình, huấn lệnh, hoặc hội nghị về những vấn đề tối quan trọng. Ông kể cho tôi nghe chuyện sau này: Ít lâu sau khi tụi Lùn chiếm (?) Trân Châu Cảng, chúng ùa vào Thượng Hải. Xe cứ trượt đi, khó kềm tay lái được.
Thế là mặc dầu đau xót trong lòng, ông rán làm tròn bổn phận "gà trống nuôi con". Và nhờ Trời phù hộ, sáu tháng sau y trở về Tokyo, thế là hết lo. Ông tốt nghiệp Đại học đường Iowa vào năm 1907.