Ông theo lớp giảng của tôi. Trái tim của bạn cũng thông minh, chẳng kém gì quân lực Hoa Kỳ. Như tôi chẳng hạn: Nếu tôi học tập và dự bị kỹ càng, có thể hy vọng thành công và sung sướng nhiều ít trong những nghề: Làm ruộng, trồng cây, y học, bán hàng, quảng cáo, xuất bản báo tại tỉnh nhỏ, dạy học, kiểm lâm.
Nó làm cho họ già đi, tính tình hoá chua cay. Từ trước, tôi cho đời là rất đẹp. Gặp việc khó khăn, viết ngay bốn câu hỏi sau này rồi giải quyết:
Mà những cảm xúc nào khiến người làm việc bằng tinh thần thấy mệt? Những cảm xúc vui vẻ, thoả mãn, hài lòng chăng? Không. Một ngày kia, một thiếu phụ gởi ông bức thư trong đó tặng ông những danh từ "dối trá, phản bội, khốn nạn". Nói thế có phải là tôi bênh vực một thái độ vô tư lự trước tất cả những nỗi khó khăn không? Không.
Trong khi nghiên cứu sử, tiểu sử và đời sống những anh hùng vãng và hiện tại, đã từng chịu những thử thách chua cay, tôi thường kinh ngạc và cảm phục tài phi thường của họ để diệt ưu tư và làm lại một cuộc đời xán lạn. Tôi hỏi ông đã nói gì khi bị xử tệ như vậy, ông đáp: "Tôi chỉ cười thôi". Tôi chú ý đến anh ta và con chó anh một chút mà làm anh hoan hỉ, con chó được nâng niu mà tôi cũng được vui lòng nữa.
Muốn biết những nhà tâm lý và trị bệnh thần kinh khuyên ta điều gì, bạn nên đọc cuốn: Trở về tôn giáo của Bác sĩ Henry C. Ông phải nhẩy vội xuống hố bên lề và hẳn đã quên bẳng câu này mà chính ông đã viết: "Nếu bạn giữ được tâm hồn bình tĩnh trong khi những người chung quanh mất óc phán đoán và trách bạn quá thản nhiên, thì bạn mới thật là con người". Kết quả rất thần hiệu.
Thiệt một xu cũng không đáng". Trong trường hợp của tôi, công việc đóng tàu đã thắng nỗi buồn của tôi. Bên chồng tôi là một gia đình biết lẽ phải và tự tín.
Sắp bước vào căn phòng họ, nỗi lo sợ bùng lên mạnh quá, tôi phải đi đi lại lại trước cửa phòng hoặc ra hẳn ngoài đường mà đi loanh quanh. "Chính ngày mà nước Mỹ cử hành lễ đại thắng quân địch ở Bắc Phi, tôi nhận được một điện tín của bộ chiến tranh báo tin đứa cháu tôi - mà tôi thương nhất - bị coi là mất tích. Năm 1930, Bác sĩ Joseph Pratt - học trò của Sir William Osler - nhận thấy rằng trong số bệnh nhân đến khám bệnh, nhiều người trông vóc dáng khỏe mạnh, mà lại chứa triệu chứng của đủ cá loại bệnh tật Một người đàn bà tay còng queo vì bệnh "sưng khớp xương" không thể làm gì được nữa.
Sở dĩ tôi đã mạn phép gởi đơn vì tôi nghe có người mách rằng hãng ông lớn nhất trong phạm vi xuất cảng. Cô ta nói: "Hồi ấy tôi sợ sẽ phát điên. Bạn tôi, ông Frank Bettger, nhân viên một công ty bảo hiểm quan trọng nhất ở Mỹ nói với tôi rằng ông không những diệt bớt được ưu tư về công việc của ông mà còn tăng số lời lên gấp đôi, nhờ một phương pháp tưng tự.
Nếu bạn vào khoảng tuổi 40 tôi chắc bạn còn nhớ những kính thực thể thô sơ hồi đó, mà ta thường đưa lên mắt để ngó hai hình giống nhau như in, đặt ở trong ông kính. Tôi hiểu thế và tôi khốn khổ lắm. Bài Tựa này, cụ Nguyễn Hiến Lê viết từ năm 1951, lúc cụ dạy học ở Long Xuyên.
Một trong những nguyên nhân chính của sự mệt nhọc là nỗi buồn chán. Tôi bèn mở bức thư xem ba tôi viết gì. Chị sẽ có nhiều thì giờ để suy nghĩ, để nhận xét mình và biết rõ mình.