Lúc sửa những tác văn của nam sinh, tôi thấytính nầy của họ rất rõ rệt. Song ta phải quan niệm chính đáng về các từ ngữ, các chủ trương trên. Hơn một lần, tôi nói, xét cho kỹ tình tâm giao tự bản chất là cao quí.
Bây giờ họ thích cô độc. Có bạn khác đang ngủ bắt lên nói những câu có vẻ âu yếm, những lời chỉ dùng trong cuộc trao đổi tâm hồn của đời sống uyên ương. Ozanam viết: Chúng tôi cảm thấy cần có cái gì chiếm hữu chúng tôi và chờ chúng tôi đi.
Nhưng vì khát vọng tận hiến, tham vọng ở tương lai bao la quá nên họ đâm ra sống hơi lạc lẽo với những người mà họ gặp hằng ngày trong cuộc sống. Những xao xuyến tâm hồn vì lo ăn chơi, lo làm dáng, lo khiêu gợi, tán tỉnh, nô lệ mỹ nhân còn là có đầu óc mất khả năng phán đoán, sắc sảo, cảm hiểu xâu xa. Gandhi có thân hình teo như cau khô mà chí mấy ai bằng.
Họ nghe như có sức mạnh huyền bí xô đẩy họ phải bộc bạch cõi lòng. Tuy nhiên lương tâm của họ cần được huấn luyện theo một chủ đích tôn giáo chân chính như công giáo để đời khỏi những sa lầy luân lý về sau. Họ cho cha mẹ không hiểu họ rõ ràng.
Nói đến đàn ông, trong đó có bạn trai, phải nhớ điều nầy: là họ nhịn thua ai cái gì chớ không bao giờ chịu mất danh dự. Những mộng lớn của 90% nam thanh đều quay quần xung quanh những vấn đề đó. Em chưa biết tôi là ai, con người thể xác, con người nội tâm và tình yêu của tôi đối với em thể nào.
Ai khổ hơn người đi hay kẻ ở. Ban đầu bạn trai cảm thấy rụt rè trước một con người mà tâm hồn đối với họ là một vũ trụ mới lạ quá, có lẽ huyền bí lắm. Sự bất thuận đôi khi trong gia đình càng làm cho lòng bi quan của họ gia tăng.
Nói vậy không phải hiểu bạn trai nào cũng có đầu óc sắt thép. Buồng phổi và khí quản phát triển nhanh khoảng 14 tuổi và lối 18 tuổi đã gần có hình thức nhất định. Có thứ bạn trai lỡ thời không chủ trương tuyệt đối ở độc thân.
Nhưng sớm muộn nó cũng đi nốt nhịp điệu của bản đàn mà nó phải đánh để mục đích của Thượng đế được thực hiện. Cứ chung mà nói bạn trai lúc dậy thì, hay có bạn trai khác làm tri âm có tướng diện cô gái nhà lành. Một cách khéo léo nào đó họ minh thị hay mặc thị tỏ ra mình có đủ điều kiện để xây hạnh phúc gia đình lắm, mình được kẻ nầy, người nọ môn đăng hộ đối ngấp nghé.
Người mà như cục bột, ai muốn nắn gì thì nắn, làm sao làm nên việc lớn. Nhưng họ xử cứng rắn vì họ giàu tự trọng. Mẹ giận cha bỏ cơm trưa gói đồ ra đi không biết chừng nào trở lại.
Ta thử coi họ lật hạ cái gì. Biết tâm lý nầy, các nhà giáo ducï khi thấy bạn trai lầm lỗi đừng tấn công ào ạt va chạm tự ái của họ bằng mỉa mai chỉ trích. Cũng tại vì lắm khi bị cuộc sống tinh thần chi phối mà bạn trai xử đối với gia đình hay người ngoài xã hội có vẽ lạnh lạt.